Galicja była krajem dworów i wsi: dworów dostatnich, 

wesołych i beztroskich; wsi ciemnych, głodnych i uciśnionych. 

Stefan Kieniewicz, Konspiracje galicyjskie
(1831–1845), Warszawa 1956, s. 26.

[…] Do właścicieli dworów i folwarków należała nie tylko cała ziemia folwarczna, ale i ziemia uprawiana przez chłopów na własne potrzeby, a także domy, siła pociągowa i środki produkcji. Chłop albo włościanin (mieszkaniec wsi) był poddanym pana i w zamian za użyczoną ziemię oraz inne składniki majątku zobowiązany był do świadczenia robocizny i innych ciężarów pańszczyźnianych na rzecz pana. Był to również okres stopniowej erozji stosunków poddańczych i widocznych symptomach ich zmiany. 

[…] Celem niniejszej pracy jest więc zbadanie wycinka z dziejów gospodarczych folwarku i wsi w dawnym obwodzie przemyskim w ostatnim stadium funkcjonowania systemu pańszczyźnianego, tj. w zasadzie w pierwszej połowie XIX wieku. […] Bardziej szczegółowym zadaniem było przedstawienie procesów, które doprowadziły do upadku systemu pańszczyźnianego i przesłanek pojawiania się i rozwoju elementów właściwych gospodarce kapitalistycznej. Należą do nich przede wszystkim rosnąca rola rynku i pieniądza, chociaż sam kapitał nie stanowił jeszcze tak ważnego czynnika rozwoju gospodarczego, zwłaszcza w rolnictwie, gdzie nawet po zniesieniu pańszczyzny podstawowymi czynnikami produkcji były nadal ziemia i praca ludzka.

Tak określony cel pracy zdeterminował układ treści i kolejność przedstawienia poszczególnych zagadnień. W rozdziale pierwszym prezentuję uwarunkowania rozwoju gospodarczego w obwodzie przemyskim, przede wszystkim rolnictwa, ale także innych gałęzi ściśle związanych z folwarkiem i wsią. Do tych uwarunkowań zaliczam przede wszystkim warunki geograficzno-przyrodnicze oraz położenie, zaludnienie i podział administracyjny oraz politykę rządu i jej realizację w terenie. Treścią rozdziału drugiego jest stan i struktura gospodarki w zakresie upraw rolnych, hodowli, ogrodnictwa i sadownictwa oraz leśnictwa, a także rzemiosła i przemysłu. Rozdział trzeci poświęcono szerokiemu omówieniu rozwoju rynku i pieniądza, biorąc pod uwagę takie zagadnienia jak zbyt i dochodowość produkcji roślinnej, zwierzęcej i przemysłowej folwarków, różne formy zbytu produkcji folwarcznej i chłopskiej oraz kredytowo-płatnicze stosunki pieniężne. W rozdziale czwartym, zamykającym całą pracę, przedstawiono stosunki poddańcze na wsi w zakresie powinności pańszczyźnianych włościan wobec dziedziców, plebanii i państwa, rozwarstwienie i ubożenie wsi oraz skargi i opór włościan przeciwko uciskowi pańszczyźnianemu.

[…] Wybór obwodu przemyskiego nie jest jednak przypadkowy. Z jednej strony zadziałał czynnik subiektywny – emocjonalne przywiązanie autora do swoich stron rodzinnych czy do tzw. małej ojczyzny. Pod wpływem takiego przywiązania do ojczystej ziemi powstawały i powstają najciekawsze monografie wsi, stanowiące istotny i ważny przyczynek do bardziej ogólnego ujęcia dziejów ludzkości. Przede wszystkim ze względu na duży walor źródłoznawczy i szczegółowość opisu, które zacierają się w pracach o dużym stopniu uogólnienia […].

Z drugiej strony obwód przemyski jest interesującym obiektem dla każdego badacza, chociażby ze względu na położenie geograficzne. Tutaj, w dolinie Sanu, od wieków krzyżowały się wpływy wschodniej i zachodniej Słowiańszczyzny, miały miejsce ważne wydarzenia historyczne. W badanym okresie obwód przemyski zajmował centralne położenie w Galicji, stanowiącej jedną z prowincji monarchii austriackiej. Ze względu na pewne różnice między wschodnią i zachodnią częścią kraju na terytorium obwodu różnice te niejako się na siebie nakładały. Przez terytorium obwodu przechodziły ważne szlaki komunikacyjne: ze wschodu na zachód – szklak lądowy, łączący Rosję z Wiedniem; w kierunku południowym z Przemyśla – szlak lądowy na Węgry, a w kierunku północnym – szlak wodny Sanem i Wisłą, łączący Galicję z Królestwem Polskim i Gdańskiem. Ważne znaczenie posiada także fakt, iż to właśnie w dobrach księcia Adama Czartoryskiego wprowadzano najbardziej postępowe w Galicji metody gospodarowania, a od 1835 roku rozwijał tu działalność gospodarczą bodajże największy potentat finansowy w Galicji, książę Leon Sapieha.

Fragment wstępu.

Profesor Stefan Zabrowarny ur. 20 września 1929 r. w Stanisławczyku koło Przemyśla. Studiował w Wyższej Szkole Ekonomicznej w Szczecinie (1950–1955), gdzie rozpoczął pracę jako asystent (1954–1957).

W 1970 roku obronił doktorat w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Opolu, a w 1982 roku habilitował się na SGGW w Warszawie. Od 1970 roku pracownik Akademii Rolniczej w Szczecinie. Od 1993 profesor, kierownik Zakładu Ekonomii tej uczelni. Od 1999 r. na emeryturze, dodatkowo zatrudniony w Wyższej Szkole Administracji i Zarządzania w Przemyślu (2000–2007). Autor wielu prac naukowych oraz podręczników szkolnych z zakresu ekonomii i historii, a także licznych artykułów publicystycznych w wydawnictwach książkowych i prasowych w Polsce i na Ukrainie.

Książka dostępna jest w hurtowniach www.motyleksiazkowe.pl w sieci księgarń Świat Książki, w Warszawie książkę można kupić w księgarni Tarabuk, ul. Nowy Świat 72.